هایکو
ترجمه شعرهای کوتاه ژاپنی در ایران
امروزه اغلب مردم جهان شعر ژاپن را با هایکو میشناسند. هایکو شعری است 17 هجایی که در سه سطر نوشته میشود، سطر اول و سوم هرکدام پنج هجا و سطر دوم هفت هجا دارند. هایکو نه وزن دارد و نه قافیه و آرایههای کلامی در آن به ندرت به کار میرود. حدود دو هزار سال پیش هایکو جزوی از یک فرم شعری 31 هجایی به نام تانکا بود که از دو بخش تشکیل میشد و معمولا آن را شاعران به شیوه پرسش و پاسخ میسرودند. بخش نخست تانکا 17 هجا دارد و بخش دوم آن 14 هجا. تانکا به معنی شعر کوتاه است و در مقابل آن چوکا قرار دارد که به معنی شعر بلند است. با اینکه در ژاپن به غیر از تانکا و چوکا چندین فرم شعری دیگر هم وجود دارد، شعرهای کوتاه محبوبیتشان بیش از بقیه است. در قرن شانزدهم میلادی به تدریج بخش 17 هجایی تانکا مستقل شد و آن را هاکایی یا هایکو نامیدند.
طرح قالبی تقریبا جدید است و سابقه طولانی ندارد؛ اینطور به نظر میرسد که از ترجمه شعرهای هایکوی ژاپنی ایجاد شده است. تفاوت طرح و هایکو در این است که هایکو معمولاً یک عکس از زندگی را نشان می دهد و در اصل یک لحظه را به تصویر میکشد. هر چند طرح از لحاظ قد و اندازه، مثل هایکو است اما از لحاظ موضوع، لحظه ها را شاعرانه تر به تصویر کشیده و عمق بیشتری دارد، طوری که گاه از یک لحظه فراتر میرود.هایکو از ابتدا شعر کوتاه نبوده و خود مقدمه شعرهای بلند ژاپنی بوده است که «هاکا» نام داشته اند و در ادامه خود به قالبی مستقل تبدیل شده است. چیزی مانند اتفاقی که برای غزل افتاد در قبال قصیده.