هرقدر که من دلهره دارم تو صبوری
من ماهی آزادم و تو تنگ بلوری
مانند صدا آن طرف گوشی تلفن
معلومی و پنهانی، نزدیکی و دوری
آه ای خزر ریخته بر گونه ی دنیا!
اشکی، که به لب های زمین تلخی و شوری
بر شیشه ی تنهایی من ریزش باران
چون خوردن انگشت اشاره است به گوری
مغرور به هرگز نرسیدن به تو ام، ماه!
وقتی که تو را داشته باشم چه غروری؟!
Paradox از کلمه‌لاتینی Paradoxum برگرفته‌شده‌است‌و Paradoxum خود مرکب‌از Para به‌معنی‌مخالف‌و مقابل‌و doxa به‌معنی‌رأی‌و اندیشه‌است. آنچه‌در این‌نوشته‌مورد نظر ماست‌معنی‌این‌کلمه‌در اصطلاح‌علم‌بلاغت‌است‌و در این‌علم‌آن‌را بیشتر در معنی‌سخنی‌دانسته‌اند که‌با ظاهر متناقض‌و مهمل‌دارای‌معنی‌درست‌و ارزش‌زیبایی‌شناسی‌باشد 1 .
انما اشکوبثی و حزنی الی الله
به عبارت دیگر شکوائیه ندای درونی شاعر است که گاه در بیان عرفا از فراق و جدایی از عالمی دیگر-که به اعتقاد آنان وطن اصلی انسان است-سخن می‌گوید و گاه عینی‌تر و ملموس‌تر است از آنجا که زندگی پر حادثه آدمی خالی از محنت و غم نیست، دفتر ادبیات جهان نیز هیچگاه خالی از شکوائیه نخواهد بود.وقتی از غم پیری و فرسودگی،روزی از غم مرگ و فراق عزیزان،زمانی از فقر و پریشانی و ستم اغیار و بسیاری چیزهای دیگری که اوراق زندگی آدمی مشحون به آن است و حیات آدمی جز
این نیست.
هر طنزی هم خنده دار است، اما هر نوشته خنده داری طنز نیست. ممکن است هجو، هزل و یا فکاهه باشد.
قدمای ما با آنکه معنی طنز و فکاهه را می دانسته اند، از آنها به عنوان شکل های ادبی نام نبرده اند. آنان مضاحک را در دو شکل هجو و هزل تعریف کرده اند.
کاشفی سبزواری پا فراتر نهاده و در بدایع الافکار فی صنایع الاشعار، مطایبه را هم تعریف کرده است. از نظر او مطایبه، هزلی است معتدل، که ما امروز آن را فکاهه می نامیم.
در تعاریف قدما، هجو در برابر مدح قرار گرفته است و هزل در برابر جد. هر اصطلاحی را با ضد آن بهتر می توان شناخت و تعریف کرد.
می توانیم چهار اصطلاح هجو، طنز، هزل و فکاهه را به عبارت امروز، این طور تعریف کنیم:
هجو : یعنی به تمسخر گرفتن عیبها و نقصها به منظور تحقیر و تنبیه از روی غرض شخصی و آن ضد مدح است.
طنز : یعنی به تمسخر گرفتن عیبها و نقصها به منظور تحقیر تنبیه، از روی غرض اجتماعی و آن صورت تکامل یافته هجو است.
هزل : یعنی شوخی رکیک به منظور تفریح و نشاط در سطحی محدود و خصوصی و آن ضد جد است.
فکاهه : یعنی شوخی معتدل به منظور تفریح و نشاط در سطحی نامحدود و عمومی و آن صورت تکامل یافته هزل است.
به عبارت دیگر:
طنز هجوی است از روی غرض اجتماعی
فکاهه هزلی است دارای جنبه عمومی
به طوری که از این تعریفها بر می آید در هجو و طنز، نیش وجود دارد و در هزل و فکاهه، نوش. به عبارت دیگر خنده هزل و فکاهه، نوشخند است و خنده هجو و طنز، نیشخند.
امشب
باد و باران هر دو می کوبند:
باد خواهد بر کند از جای سنگی را
وباران هم
خواهد از آن سنگ نقشی را فرو شوید.
هر دو می کوشند.
می خروشند.
لیک سنگ بی محبا در ستیغ کوه
مانده بر جا استوار، انگار با زنجیر پولادین.
سال ها آن را نفرسوده است.
کوشش هر چیز بیهوده است.
کوه اگر بر خویشتن پیچید،
سنک بر جا همچنان خون سرد می ماند
و نمی فرساید آن نقشی که رویش کند در یک قرصت باریک
یک نفر کز صخره های کوه بالا رفت
در شبی تاریک.
نخست باید بین دو مفهوم زن در ادبیات تفکیک قائل شد؛ اول این که زن در جایگاه مادر که در ادبیات همه ملل بویژه ایران ستایش شده و جز از نیکی بر قلم ها و زبان ها نرفته است و دوم این که زن در جایگاه همسر یا معشوق که این جنبه، پهنه پر طمطراقی را در ادبیات ملل به خود اختصاص داده است.
آن عشق که یافت انعکاسی در من
توام شده است با هراسی در من
با چتر به سمت خانه برمی گردد
هر روز غریب ناشناسی در من
با من برنو به دوش یاغی مشروطه خواه
عشق کاری کرده که تبریز می سوزد در آه
بعدها تاریخ می گوید که چشمانت چه کرد؟
با من تنها تر از ستارخان بی سپاه
موی من مانند یال اسب مغرورم سپید
روزگار من شبیه کتری چوپان سیاه
هرکسی بعد از تو من را دید گفت از رعد و برق
کنده ی پیر بلوطی سوخت نه یک مشت کاه
کاروانی رد نشد تا یوسفی پیدا شود
یک نفر باید زلیخا را بیاندازد به چاه
آدمیزادست و عشق و دل به هر کاری زدن
آدم ست و سیب خوردن، آدم است و اشتباه
بی توآن ظلمی که شادی کرد با من ؛ غم نکرد !
گریه هم یک ذره از اندوه هایم کم نکرد!
آن قدر دنیای ما با هم تفاوت داشت که –
خطبه های عقد هم ما را به هم محرم نکرد!
راز دور افتادنم از خویش را از کس نپرس!
هیچکس ظلمی که من بر نفس خود کردم نکرد!
نیست تأثیری در ایما ! لالها فهمیده اند –
اینکه ده انگشت کار یک زبان را هم نکرد!
نه هراس از آتش دوزخ ‘ نه اخراج از بهشت!
آخرش هم آدمی را هیچ چیز آدم نکرد!
جنگلی سبزم ولی کم کم کویرم می کنی
من میانسالم ؛ تو داری زود پیرم می کنی
نیمه جانم کرده ای در بازی جنگ و گریز
آخر از این نیمه جانم نیز سیرم می کنی
این مطیع محض دست از پا خطا کی کرده است؟
پس چرا بی هیچ جرمی دستگیرم می کنی؟
سالها سرحلقه ی بزم رفیقان بوده ام
رفته رفته داری اما گوشه گیرم می کنی!
تا به حال از من کسی شعر بدی نشنیده است
آخرش از این نظر هم بی نظیرم می کنی !
من همان سرباز از لشکر جدا افتاده ام
می کُشی یکباره آیا ‘ یا اسیرم می کنی؟
