بازتاب جلوه‌ی گل‌ها و گیاهان در قصاید خاقانی

بازتاب جلوه‌ی گل‌ها و گیاهان در قصاید خاقانی 

چکیده

 

افضل‌الدین بدیل، خاقانی شروانی (595-520 هـ.)، بی‌تردید یکی از قلّه‌های رفیع شعر فارسی است. استفاده از دانسته‌های خود، در زمینه‌های گوناگون علمی، در اشعار خود و در پهنه‌ی شعر فارسی از او شاعری دیر آشنا ساخته است. اصطلاحات نجومی، کلامی، فلسفی، طبی، دینی، فقهی و بسیاری دیگر در شعر خاقانی به وفور یافت می‌شود. او با تمام اصطلاحات گوناگون علمی، تصاویر بدیع و جالب توجه ساخته است. صرف‌نظر از علوم گوناگون تصاویر گل‌ها و گیاهان در اشعار خاقانی فراوانی به دید می‌آید. به همین منظور عنوان مقاله را «بازتاب جلوه‌ی گل‌ها و گیاهان در قصاید خاقانی همراه با عکس و تصویر» نهادیم.

این مقاله از سه فصلِ: کلیات، بازتاب جلوه‌ی گل‌ها و گیاهان و نتیجه‌گیری تشکیل شده است. در فصل دوم مقاله که فصل اصلی پژوهش است به تفصیل به یکایک گل‌ها و گیاهان و نیز تصاویر گوناگون خاقانی از آنها پرداخته شده است.

شاه زادگان سخن پرداز ایران

شاه زادگان سخن پرداز ایران

در جست و جوی نام کسانی از شاه زادگان ایران به  این نتیجه رسیدم که پیش از تیموریان، تعداد کسانی از این طبقه ی والا، که به شعر و شاعری تمایلی نشان داده اند بسیار اندک و برعکس، در سه دوره ی تیموری، صفوی و قاجار شماره ی آنان سخت روزافزون است. تا آن جا که حسب حال و آثار هر دوره به تنهایی محتوای یک جُنگ یا تذکره ای غنی و پرسخن تواند باشد. با این ملاحظه، در نوشتن مقاله ی حاضر برای آن که مبادا درازای کلام، ابهت و لطافت سخن صاحبان تراجم را از میان ببرد تنها به معرفی گروهی از آنان، مبادرت ورزیدم و جویندگان و علاقمندان را به مطالعه ی تذکره هایی که جای جای در متن یاد می شود حواله داد.

در برخی تذکره ها، شرح احوال و آثار شاه زادگان، برحسب سن و مقام و در پاره ای دیگر به ملاحظه ی حروف الفبایی آمده، اما آن چه جالب نظر است به کار گرفتن عنوان «میرزا» پیش یا پس از نام شاه زادگان ایرانی است که در همه ی سه دوران مزبور، مرسوم و معمول بوده است نهایت جای این کلمه در دو اثر گران سنگ – برهان قاطع و فرهنگ رشیدی – که هر دو تقریبن به یک زمان و در دوران سلطنت شاهان صفوی صورت تألیف یافته خالی است.

همچنین عنوان «نواب» که از : لقب های شاه زادگان چه پسران و چه دختران عهد صفویه و قاجاریه است – پیش از نام دسته ای از آنان در تذکره ها آمده و درضمن این مقاله ساقط شده است.

بررسی تاریخچه ی آواشناسی آکوستیک

بررسی تاریخچه ی آواشناسی آکوستیک

درآمد

هنگامی که با واژه ی آواشناسی رو به رو می شویم مراحل تولید آواها در ذهن ما تداعی می شود و عقیده ی بیش تر افراد بر این است که آواشناسی علمی است که چه گونگی تولید آوا ها را بررسی می کند. ولی آیا فقط با تولید آوا رابطه ی زبانی میان سخن گو و مخاطب برقرار می شود ؟ قطعن چنین نیست. اگر ما سخن بگوییم بدون این که مخاطب ما سخنانمان را بفهمد ارتباط زبانی برقرار نشده است. بنابراین اگرچه نخستین مرحله در برقراری ارتباط تولید آوا توسط سخن گوست اما برای برقراری ارتباط زبانی کافی نیست. پیش از این که سخن گو آغاز به سخن کند تصمیم می گیرد که چه بگوید و این مغز است که پیغام تولید آوا را بر اساس آن چه سخن گو در نظر دارد به اندام های تولید آوا می رساند. پس از رسیدن این پیام، اندام های آوایی برای رساندن منظور و مفهومی خاص آغاز به تولید آوا می کنند. این آواها موج هایی هستند که توسط هوا در فضا جا به جا می شوند و به گوش مخاطب یا مخاطبان می رسند. بنابراین بین سخن گو و مخاطب، آواها به صورت موج های آوای منتقل می شوند. این موج ها به گوش مخاطب رسیده و پیغام های عصبی تولید می کند که به مغز می رود و در مغز تجزیه و تحلیل می شود و منظور سخن گو به مخاطب می رسد. از این رو  آواشناسی مطالعه ی صداهای گفتار است و مطالعه ی تولید فیزیکی و درک صداها.

سوگند و رد پای آن در ادبیات فارسی2

سوگند و رد پای آن در ادبیات فارسی

(بخش دوم)

مولوی متولد ٦۰۴ می‌گوید:

بالله که بی تو شهر مرا حبس می‌شود / آوارگی کوه و بیابانم آرزوست

زین همرهان سست عناصر شدم ملول / شیر خدا و رستم دستانم آرزوست

ایشان در سوگندهای خود همواره در جست و جوی شفیعی هستند که از ایشان جانب داری کند. سخنوران این دوره به همه چیز متوسل می‌شوند تا مگر دل شنوندگان خویش را رام کنند و ایشان را به دستیاری خود تشجیع و ترغیب کنند. ایشان روشنان فلکی و پدیده‌های جهان طبیعت و مقدسات دینی را چون پیشینیان به گواهی سوگندهای خویش نمی‌طلبند. بلکه در خود فرومایگی و حقارتی حس می‌کنند که خود را شایسته ی همسری و همدوشی آنان نمی‌پندارند که آنان را فقط شاهد درستی و راستی گفتار خویش بدانند و لذا به آنان پناه می‌برند و دست گدایی و شفاعت به پیشینیان دراز می کنند.

سوگند و رد پای آن در ادبیات فارسی (۱)

سوگند و رد پای آن در ادبیات فارسی (۱)

(بخش نخست)

جز راست مگوی گاه و بیگاه / تا حاجت نیایدت به سوگند (ناصر خسرو) (۲)

در روزگاران قدیم و دوران های کهن راه های گوناگونی برای رفع و حل اختلاف ها و ادعاهای مردمان مرسوم و متداول بوده است که یکی از آن ها نبرد تن‌به‌تن یا Duell و دیگری (Ordal  (۳ است که ما آن ‌را به پهلوی ور (var  (۴ می‌خوانده‌ایم و هنوز هم در برخی از سرزمین های افریقا رایج و معمول است. وَر نزد ایرانیان و اُردال نزد اروپاییان عبارت بوده‌است از آزمایش های گوناگونی که همپتکاران (۵) یا پیشمار و پسمار طی آن می‌بایستی راست گویی خود را به اثبات برسانند و خویشتن را از تهمت بزه کاری بزدایند و چون در زمان های پیشین کشف چنین حقایقی را دشوار می‌دیده‌اند،  به ناچار طی محاکمه ها و تشریفاتی بس پیچیده و مبهم دو طرف دعوا را می‌آزموده‌اند تا هر‌کدام که از بوته ی آزمایش رستگار به درآید، ذیحق باشد و راست گو شناخته شود.

تحول شخصیت‌های زن در آثار نویسندگان زن ایران

تحول شخصیت‌های زن در آثار نویسندگان زن ایران

  سخنانم را با سپاس از بنیاد پژوهش‌های زنان ایران و با یاد همیشه زنده‌ی مادر و مادربزرگ داستان‌نویسی زنان در ایران، خانم سیمین دانشور، آغاز می‌کنم.

موضوع سخنم، کندوکاو پیرامون تحول شخصیت‌های زن در داستان هایی‌ست که نویسندگان زن در چهل- پنجاه سال اخیر در ایران نوشته‌اند. این بخشی از کار ناتمامی است که امیدوارم به‌زودی به‌صورت کتاب منتشر شود. 
شخصیت‌های داستانی در واقع آفریده‌ی ذهن زمانمندِ نویسنده هستند. بافته‌ای هستند درتاروپود واقعیت و خیال. همچون شرابی که با انگورهای واقعی ساخته شده ولی در کوزه‌ی ناخودآگاه نویسنده رنگ و جان گرفته است. 
بر شما پوشیده نیست که از زمان انتشار «سووشون» در چهل و سه سال پیش تا امروز، ــ به‌ویژه پس از جنگ هشت ساله ــ زناِنِ داستان‌نویس در ایران راه بس درازی را پیموده‌اند و برخی با آثارشان در ادبیات معاصر حادثه آفریده‌اند. شمارشان از سه یا چهار نفر، پیش از انقلاب، امروز به ده‌ها نفر رسیده است و در سال‌های اخیر بیش‌ترین رمان‌های پرفروش از آن زنان بوده است. 
تحول کیفی کار آن‌ها چشمگیر‌تر از پیشرفت کمی‌شان بوده است. آن‌ها از واقع‌گرایی و افشای محرومیت‌ها و زخم‌های بی‌شمار تن و جان زنان جامعه فرا‌تر رفته به خلوت درون آن‌ها نقبی هنرمندانه زده‌اند و تلاطمات، پرسش‌ها، بن‌بست‌ها و حسرت‌های مشترکی را برملا کرده‌اند و از این رهگذر نشان داده‌اند که تن‌ها، به‌تصادف یا تفنن، قصه نگفته‌اند بلکه شهرزادوار و هنرمندانه از خود مایه گذاشته‌اند. زنان نویسنده در واقع با داستان‌گویی فضایی را برای تنفس، بیان، عرض‌اندام و بالیدن فراهم آورده‌اند که حاکمان سیاسی و ایدیولوژیک از آن‌ها دریغ کرده بودند.

پری در زبان و ادبیات فارسی

پری در زبان و ادبیات فارسی

 از اوستا تا قصّه‏‌های عامیانه‌‌ی مادربزرگ‏‌ها، نام پری‏ بارها تکرار شده است. پری موجودی افسانه‌‌ای و بسیار زیبا و فریباست. در طیّ سده‌‏ها، شخصیت او بارها دگرگون شده؛ گاه مظهر هرگونه پلیدی و بدخواهی است و گاه همچون فرشته، به گفته‌‌ی حافظ: «از هر عیب بری است»؛ گاه هم‌‌راه جادوان (= جادوگران) است و گاه با جن یکسان.

نام پری در اوستا به‌‌صورت «Pairika» و در زبان پهلوی ذکر شده است.

پریان در اوستا موجودهایی اهریمنی و نابکارند که از آن‌‌ها در کنار «جادوان» یاد شده است. در کنار دریای «فراخکرت» به‌‌صورت ستارگان دنباله‏‌دار در میان زمین و آسمان می‌‏پرند و ستاره‌‌ی «تشتر» آن‌‌ها را در هم می‌‏شکند. همچنان که «تشتر» در برابر «پری خشک‏‌سالی» نیز پایداری نموده و او را شکست داده است.

«موش‌‏پری» یکی از پریانی است که نامش در اوستا آمده است و دیگری پری «خناثئیتی» است که گرشاسپ، پهلوان مشهور، با او ارتباط داشت. پری در زند وندیداد «دیوزن» معرفی شده است.

در جایی از بندهش نیز به همین مفهوم به کار رفته و در جای دیگری از آن از جمله موجودهای اهریمنی است که نامش در کنار نام «جادو» آمده است.

مکتب هاى ادبى (قسمت دوم)

شش . مکتب وصف گرایى (ناتورالیسم)

این مکتب از سال 1880 تا 1890 در اروپا رواج یافت. اساس این مکتب، به کاربستن روش تجربى و علمى در ادبیّات بود. بر این اساس، آرمان هایى از این دست بروز کردند:

ـ گزارش کردن تجارب و آزموده هاى خویش در آثار ادبى، با همه جزئیّات.

ـ اعتقاد به تأثیر جدّى و مبالغه آمیز وضع مزاجى و ارثى بر شخصیّت انسان.

ـ گرایش به جبر و بى اختیارى انسان; و بى توجّهى به دین و اخلاق.

ـ به کار بستن زبان محاوره در ادبیّات.

ـ بى توجّهى به شعر و شاعرى.

بزرگان این مکتب که بیشتر به رمان و داستان کوتاه متمایل بودند، عبارتند از: امیل زولا، گى دوموپاسان، و آلفونس دوده. از نویسندگان ایرانى، صادق هدایت بسیار تحت تأثیر این مکتب بوده است.

مکتب هاى ادبى(قسمت اول)

مکتب هاى ادبى در مغرب زمین بنا به تحوّلات اعتقادى، اجتماعى، و سیاسى، گوناگونى ها و تطوّرات بسیار یافته اند. از آن جا که آشنایى با این مکاتب، بر کار و راه ما اثر مى گذارد، مکاتب عمده ادبى را به کوتاهى مورد مطالعه قرار مى دهیم.

مقاله : بررسی ساختار ارسال مثل

 

 

 

بررسی ساختار ارسال مثل

مقاله:آمیزش‌ناسازها در ادب‌پارسی‌(پارادوکس‌، Paradox )

 

Paradox از کلمه‌لاتینی‌ Paradoxum برگرفته‌شده‌است‌و Paradoxum خود مرکب‌از Para به‌معنی‌مخالف‌و مقابل‌و doxa به‌معنی‌رأی‌و اندیشه‌است‌. آنچه‌در این‌نوشته‌مورد نظر ماست‌معنی‌این‌کلمه‌در اصطلاح‌علم‌بلاغت‌است‌و در این‌علم‌آن‌را بیشتر در معنی‌سخنی‌دانسته‌اند که‌با ظاهر متناقض‌و مهمل‌دارای‌معنی‌درست‌و ارزش‌زیبایی‌شناسی‌باشد 1 .

مقاله :بثّ الشکوی در شعر خاقانی

 

 انما اشکوبثی و حزنی الی الله

به عبارت دیگر شکوائیه ندای درونی شاعر است که گاه در بیان عرفا از فراق و جدایی از عالمی دیگر-که به اعتقاد آنان وطن اصلی انسان است-سخن می‌گوید و گاه‌ عینی‌تر و ملموس‌تر است از آنجا که زندگی پر حادثه آدمی خالی از محنت و غم نیست، دفتر ادبیات جهان نیز هیچگاه خالی از شکوائیه نخواهد بود.وقتی از غم پیری و فرسودگی،روزی از غم مرگ و فراق عزیزان،زمانی از فقر و پریشانی و ستم اغیار و بسیاری چیزهای دیگری که اوراق زندگی آدمی مشحون به آن است و حیات آدمی جز

این نیست.

طنز و هزل و مطایبه

 

 

هر طنزی هم خنده دار است، اما هر نوشته خنده داری طنز نیست. ممکن است هجو، هزل و یا فکاهه باشد. 

قدمای ما با آنکه معنی طنز و فکاهه را می دانسته اند، از آنها به عنوان شکل های ادبی نام نبرده اند. آنان مضاحک را در دو شکل هجو و هزل تعریف کرده اند. 

کاشفی سبزواری پا فراتر نهاده و در بدایع الافکار فی صنایع الاشعار، مطایبه را هم تعریف کرده است. از نظر او مطایبه، هزلی است معتدل، که ما امروز آن را فکاهه می نامیم. 

در تعاریف قدما، هجو در برابر مدح قرار گرفته است و هزل در برابر جد. هر اصطلاحی را با ضد آن بهتر می توان شناخت و تعریف کرد. 

می توانیم چهار اصطلاح هجو، طنز، هزل و فکاهه را به عبارت امروز، این طور تعریف کنیم:

 

هجو : یعنی به تمسخر گرفتن عیبها و نقصها به منظور تحقیر و تنبیه از روی غرض شخصی و آن ضد مدح است. 

طنز : یعنی به تمسخر گرفتن عیبها و نقصها به منظور تحقیر تنبیه، از روی غرض اجتماعی و آن صورت تکامل یافته هجو است. 

هزل : یعنی شوخی رکیک به منظور تفریح و نشاط در سطحی محدود و خصوصی و آن ضد جد است. 

فکاهه : یعنی شوخی معتدل به منظور تفریح و نشاط در سطحی نامحدود و عمومی و آن صورت تکامل یافته هزل است. 

به عبارت دیگر: 

طنز هجوی است از روی غرض اجتماعی 

فکاهه هزلی است دارای جنبه عمومی 

به طوری که از این تعریفها بر می آید در هجو و طنز، نیش وجود دارد و در هزل و فکاهه، نوش. به عبارت دیگر خنده هزل و فکاهه، نوشخند است و خنده هجو و طنز، نیشخند. 

مقاله: بررسی و شناخت مثلهای قرآنی

 

 

بررسی و شناخت مثلهای قرآنی

مقاله : تلمیح و تضمینهای سعدی از نهج البلاغه

 

 

 

تلمیح و تضمینهای سعدی از نهج البلاغه

ادبی: جن و دیو

جن: جن واژه‌ای عربی و به معنی موجود پنهان و نادیدنی است و در فارسی با مفهومی نزدیک به پری از این موجود نامریی یاد می‌شود. در باور عوام، جن‌ها فقط در شب، تاریکی، تنهایی و در محل‌هایی مانند گرمابه، آب انبار، پستو و ویرانه و بیابان وجود دارند. در باور عامه، جن به شکل انسان است با این تفاوت که پاهایش مانند بز سم دارد. مژه‌های دراز او نیز با مژه‌ی انسان متفاوت است و رنگ موی او بور است. هم زمان با زاده شدن هر نوزاد انسان، بین اجنه نیز نوزادی به دنیا می‌آید که شبیه نوزاد انسان است اما سیاه و لاغر و زشت...

مقاله ادبی: ادبیات و جهان طنز

طنز واژه‌ای عربی است و در واژه به معنای مسخره کردن، طعنه زدن، عیب کردن، سخن به رموز گفتن و به استهزا از کسی سخن گفتن است. معادل انگلیسی طنز satire است که از satira در لاتین گرفته شده که از ریشه satyros یونانی است. satira نام ظرفی پر از میوه‌های متنوع بود که به یکی از خدایان کشاورزی هدیه داده شده بود و به معنای واژگانی "غذای کامل" یا "آمیخته‌ای از هرچیز" بود. 

مقاله ادبی: نگاهی به شیوه های نقد در جهان

 

نقد نو نهضتی نقادانه در ادبیات است که از نظریه های ادبی متعدد و مختلفِ ناقدان انگلیسی و آمریکایی از دهه ۱۹۲۰ پا گرفت و تا سال ۱۹۶۰ در آمریکا و انگلستان نفوذ فراوان و حضور مسلط داشت. ریشه های این رویکرد را باید در آرای متیو آرنولد در قرن نوزدهم در آمریکا جست وجو کرد...

مقاله ادبی: نقش و جایگاه مادر در ادبیات ایران

 

 متون تاریخی بر این حقیقت یک زبانند که جوامع ابتدایی، جوامع مادر سالار یا مادر شاه بوده اند. با گذشت زمان گرچه از نفوذ اجتماعی مادر کاسته شد، اما ارزش مقام مادر همواره بر ادبیات ملل مختلف سنگینی کرده و می کند.

 

نخست باید بین دو مفهوم زن در ادبیات تفکیک قائل شد؛ اول این که زن در جایگاه مادر که در ادبیات همه ملل بویژه ایران ستایش شده و جز از نیکی بر قلم ها و زبان ها نرفته است و دوم این که زن در جایگاه همسر یا معشوق که این جنبه، پهنه پر طمطراقی را در ادبیات ملل به خود اختصاص داده است.

فریدون مشیری، شاعر صلح و شادی

 

هنرمندی بی ادعا، شاعری خردمند و فرزانه‌ای ایرانی که ایرانی بودنش هم او را از دلواپسی برای سرنوشت انسان، برای آینده انسانیت و برای دنیای فردا مانع نمی‌آید. فریدون مشیری در ۳۰ شهرویور ۱۳۰۵ متولد شد.